Nowe uprawnienia KNF

Jesteśmy przyzwyczajeni do publikacji przez KNF informacji dotyczących wydanych decyzji administracyjnych, czy komunikatów na temat składania przez Przewodniczącego KNF zawiadomień o możliwości popełnienia przestępstwa w stosunku do osób, które były powiązane z podmiotami wpisanymi na listę ostrzeżeń publicznych. W ostatnich latach mogliśmy jednak dostrzec także niestandardowe komunikaty, publikowane na stronie internetowej KNF np. dotyczący wszczęcia postępowania wyjaśniającego. W komunikacie tym nie wskazano podstawy prawnej jego publikacji. Tymczasem, w ramach ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym oraz ustawy o nadzorze nad rynkiem kapitałowym obowiązki i uprawnienia Komisji dotyczące podawania informacji do publicznej wiadomości uregulowane zostały w sposób dosyć kazuistyczny, uzależniony od charakteru danej informacji. Nadto, w ramach ustawy o nadzorze na rynkiem finansowym przewidziano ogólne zadanie KNF do prowadzenia działalności edukacyjno-informacyjnej.

Najbardziej ogólną podstawą prawną do podawania informacji do publicznej wiadomości przez Komisję jest aktualnie art. 25 ustawy o nadzorze nad rynkiem kapitałowym. Przepis ten mimo stosunkowo szerokiego zakresu, posiada jednak prawnie wyznaczone ramy. Można go stosować wyłącznie w odniesieniu do określonych kategorii informacji tj. informacji dotyczących: (a) przypadków naruszenia przepisów ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, ustawy o ofercie publicznej, ustawy o funduszach inwestycyjnych, ustawy o giełdach towarowych, przepisów aktów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw oraz przepisów rozporządzenia 1031/2010, rozporządzenia 596/2014, rozporządzenia 600/2014 i rozporządzenia 2017/1129; (b) środków prawnych podjętych w celu przeciwdziałania naruszeniu przepisów, o których mowa w pkt 1, w tym o zastosowanych sankcjach oraz złożeniu zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, jak również o wszczęciu lub wyniku postępowania administracyjnego lub cywilnego; (c) zaistnienia okoliczności wskazujących na dokonanie manipulacji, o której mowa w rozporządzeniu 596/2014 albo rozporządzeniu 1031/2010, lub popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia, o których mowa w przepisach wymienionych w przepisach wskazanych w lit. a powyżej. Informacji tych nie można jednak udostępnić, jeżeli ich ujawnienie narazi rynek kapitałowy na poważne niebezpieczeństwo lub spowoduje poniesienie przez osoby, których informacje te dotyczą, niewspółmiernej szkody. 

Aktualnie – w ramach projektu ustawy o podmiotach obsługujących kredyty i nabywcach kredytów – procedowane jest wprowadzenie nowych przepisów rozszerzających ww. zakres. Projektowane zmiany przewidują wprowadzenie do art. 16 ust. 6 oraz 7 Ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym uprawnienie dla Komisji Nadzoru Finansowego do podania do publicznej wiadomości informacji (w tym informacji objętych tajemnicą chronioną) w jakim jest to uzasadnione celem nadzoru nad rynkiem finansowym. Ujawnienie informacji będzie możliwe, jeśli nie narazi rynku finansowego na poważne niebezpieczeństwo lub nie spowoduje poniesienia przez podmioty, których informacje te dotyczą, niewspółmiernej szkody.

Decyzje, tak jak w przypadku art. 25 Ustawy o nadzorze nad rynkiem kapitałowym, mają zapadać w drodze uchwały Komisji.

Poza nieograniczonym zakresem nowej regulacji, projektodawca przewidział w niej możliwość podawania do publicznej wiadomości informacji objętych tajemnicą chronioną na podstawie ustaw szczególnych wskazanych w art. 1 ust. 2 Ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym. W dotychczasowych przepisach nie wskazano wprost na taką możliwość. Co więcej, w ramach dotychczasowych przepisów przewidziano, że Komisja może ujawniać informacje o wszczęciu postępowania administracyjnego lub cywilnego – nie wspomniano wprost o postępowaniu wyjaśniającym, które jest szczególnym trybem postępowania, do którego co do zasady nie stosuje się przepisów procedury karnej ani administracyjnej. 

Nowe przepisy umożliwią Komisji Nadzoru Finansowego podawanie do publicznej wiadomości niemalże nieograniczonego zakresu informacji. Jedyne granice to narażenie rynku finansowego na poważne niebezpieczeństwo lub spowodowanie poniesienia przez podmioty, których informacje te dotyczą niewspółmiernej szkody, a także brak możliwości  udostępniania danych osobowych – z wyłączeniem firm, pod którymi działalność prowadzą osoby fizyczne. Dwie, z trzech granic są zatem nieostre i niebezpiecznie, dla podmiotów, których dane zostaną podane do publicznej wiadomości. W uzasadnieniu do projektu ustawy wprowadzającej zmiany wskazano,  że „dodanie w art. 16 przepisów ust. 6 i 7 ma na celu stworzenie podstawy prawnej dla Komisji, aby w uzasadnionych przypadkach była uprawniona zdecydować, podejmując w tym celu odrębną uchwałę, o podaniu do publicznej wiadomości określonych informacji, jeżeli ich upublicznienie mogłoby przyczynić się do pełniejszego zrealizowania ustawowych celów nadzoru nad rynkiem finansowym, a jednocześnie nie narażałoby rynku na istotne zagrożenie, ani nie powodowało poniesienia przez osoby (podmioty), których informacje te dotyczą, niewspółmiernej szkody. W obecnym stanie prawnym uprawnienie takie funkcjonuje w art. 25 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o nadzorze nad rynkiem kapitałowym, jest jednak ograniczone do rynku kapitałowego. Celowe jest zatem wprowadzenie możliwości podjęcia takiego działania przez Komisję także w pozostałych obszarach rynku finansowego. Projektowane rozwiązanie nie miałoby zastosowania w przypadkach, gdy istnieje odrębny tryb przekazywania określonych informacji do publicznej wiadomości, w szczególności mogący stanowić rozwiązania wynikające z przepisów prawa europejskiego”. Wątpliwości jednak budzi – na gruncie powyższego uzasadnienia oraz dotychczasowej legislacji – dlaczego projektowany przepis nie przewiduje analogicznie jak w art. 25 Ustawy o nadzorze nad rynkiem kapitałowym, zamkniętego katalogu informacji, odnoszących się do rynku finansowego, wprowadzając upoważnienie blankietowe. 

Potencjalne, nowe uprawnienia KNF, w zestawieniu z dotychczas uchwalonymi, licznymi, restrykcyjnymi przepisami, będą mogły rodzić podobne konsekwencje co instytucja listy ostrzeżeń publicznych tj. ryzyko wykluczenia z obrotu gospodarczego podmiotów, których działania nie zostały uznane przez właściwe organy państwowe za niezgodne z prawem. Do oceny sądów należeć będzie natomiast dokonanie oceny, czy tego typu konsekwencje stanowić będą niewspółmierną szkodę, czy nie. Biorąc pod uwagę najnowsze orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego – w szczególności motywy ustne wygłoszone do wyroku w sprawie dotyczącej uchylenia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 27 października 2020 roku – przyznanie KNF kolejnych kompetencji, bazujących na pojęciach otwartych, niedookreślonych, wykładanych w toku praktyki nadzorczej, uznać należy za wysoce niepokojące.