Lista Ostrzeżeń Publicznych

Lista Ostrzeżeń Publicznych to lista podmiotów, w przypadku których Komisja Nadzoru Finansowego złożyła do prokuratury zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa. Lista dostępna jest na stronie KNF pod adresem: https://www.knf.gov.pl/dla_konsumenta/ostrzezenia_publiczne.

Podstawę prawną działań Komisji stanowi art. 6b ust. 1 ustawy z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 660 z późn. zm., dalej jako: „Ustawa o nadzorze”). Zgodnie z tym przepisem, KNF podaje do publicznej wiadomości informację o złożeniu zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa określonego w Ustawie.

Wpis może zatem świadczyć o braku zezwolenia na prowadzenie działalności na polskim rynku finansowym, a co za tym idzie, możliwie mniejszej transparentności takiej działalności, braku bezpieczeństwa finansowego podmiotu, co przejawia się w nieuczestniczeniu w systemie gwarantowania depozytów lub kompensat dla inwestorów; wskazaniu, że działalność takiego podmiotu może doprowadzić do poniesienia znacznych strat, oraz hipotetycznej możliwości prowadzenia przez podmiot działalności o charakterze nielegalnym.

Lista ostrzeżeń publicznych jako prawnie ukształtowany instrument działania KNF została wprowadzona ustawą z dnia 23 października 2013 r. o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2013 r. poz. 1567), która weszła w życie z dniem 17 stycznia 2014 r. i która w toku prac legislacyjnych była nazywana „lex post-Amber Gold”, gdyż jej podstawowym celem było wyeliminowanie niedoskonałości przepisów prawa ujawnionych w związku z działalnością spółki Amber Gold, wobec której nie udało się w istocie podjąć skutecznych działań na gruncie administracyjnoprawnym.

Jeszcze zanim znowelizowano Ustawę o nadzorze i dodano doń omawiany art. 6b, Komisja podejmowała już działania polegające na sygnalizowaniu opinii publicznej faktu prowadzenia na rynku finansowym działalności przez podmioty nieposiadające stosownych zezwoleń. Znacząca część tych podmiotów podejmowała swą aktywność w zakresie działalności bankowej oraz maklerskiej. Zestawienie ostrzeżeń publikowanych przez KNF było przez media określane właśnie jako „Lista ostrzeżeń publicznych”.

Z obecnego brzmienia przepisu art. 6b Ustawy o nadzorze wyraźnie wynika, że ostrzeżenie opiera się na złożonych do prokuratury zawiadomieniach o podejrzeniu popełnienia przestępstwa i o następstwach procesowych tych zawiadomień. Jest to zatem każdorazowo informacja o faktach – odpowiednio o fakcie złożenia zawiadomienia, ewentualnie o fakcie przystąpienia Przewodniczącego KNF na prawach pokrzywdzonego do postępowania prowadzonego z urzędu albo z zawiadomienia innego podmiotu oraz o zapadłych w związku z takim doniesieniem rozstrzygnięciach prokuratury lub sądu.

Na mocy nowelizacji KNF została pozbawiona wcześniejszej swobody kształtowania treści Listy. Ustawodawca, mając na względzie dotkliwe dla wpisanego podmiotu skutki, pozbawił Komisję prawa uznaniowego decydowania o podaniu do publicznej wiadomości informacji o danym podmiocie albo zaniechania takiego działania. W ramach Listy, KNF nie może także ujawniać danych osobowych, co jest o tyle istotne, że zawiadomienie dotyczy konkretnych osób fizycznych, w szczególności członków zarządów podmiotów, których działalność budzi podejrzenie. To na takim podmiocie skoncentrowana jest informacja podawana w ramach Listy, gdyż to działalność podmiotu jest przedmiotem ostrzeżenia.

Należy podkreślić, że informacja podawana w ramach Listy w żaden sposób nie kształtuje sytuacji prawnej podmiotu ani jego aktualnych lub potencjalnych kontrahentów (klientów, partnerów biznesowych itp.). Zarówno przedsiębiorcy, jak i konsumenci, podejmują określone decyzje, analizując koszty, korzyści i ryzyka – a informacja udostępniona przez KNF ma ułatwić podjęcie bardziej świadomej decyzji, w szczególności – nie pozwala na pominięcie elementu wysokiego ryzyka przy powierzaniu środków finansowych podmiotowi, co do którego zachodzi podejrzenie działania z naruszeniem prawa.

Podmiot wskazany na Liście może jednak kontynuować swoją działalność w takiej samej formie, a w jego sferze prawnej nie pojawia się z tego tytułu żaden dodatkowy zakaz lub nakaz. Z prawnego punktu widzenia nie jest też słuszne twierdzenie, że wpis na Listę stanowi specyficzną „sankcję informacyjną”.

Trafnie podkreśla się, że ostrzeżenie publiczne to informacja o określonym fakcie, tj. o złożeniu przez KNF lub inny uprawniony organ określonego zawiadomienia do prokuratury (bądź wszczęcia postępowania przygotowawczego z urzędu), przy czym fakt ten nie przesądza o prawno-karnej kwalifikacji działalności przedsiębiorcy, którego dotyczy ostrzeżenie publiczne. Z tych względów stawiana jest teza, zgodnie z którą dokonanie wpisu na Listę ostrzeżeń publicznych nie prowadzi do bezpośredniej ingerencji w sferę praw takiego przedsiębiorcy. Nie sposób jednak nie odnieść wrażenia, że następujący po wpisie podmiotu na Listę przekaz medialny może już znacząco odbiegać od treści informacji umieszczonej na stronie internetowej KNF. Podmiot wpisany na listę ponosi też negatywne konsekwencje w zakresu ryzyka AML.

Zdecydowana większość wpisów dotyczy podmiotów, co do których powzięto podejrzenie popełnienia przestępstwa wykonywania czynności bankowych bez zezwolenia lub prowadzenia działalności maklerskiej bez zezwolenia. Ponadto art. 4 ust. 1 pkt 4 Ustawy o nadzorze przewiduje, że Komisja powinna nieodpłatnie publikować ostrzeżenia i komunikaty w publicznym radiu i telewizji o zagrożeniu rynku finansowego oraz podmiotów na nim funkcjonujących.